Lítill drengur í lífshættu
Flest okkar búa yfir ýmsum sálrænum hæfileikum þótt þeir kunni að hafa farið framhjá okkur. Þannig munu ýmsir kannast við nánari umhugsun, að hafa orðið varir við hugboð hjá sér einhvern tímann. Þetta getur lýst sér með ýmsum hætti. Sumir finna t.d. á sér óvænt gestaboð eða þess háttar. Aðrir vita einhvern veginn áður en þeir svara í síma hver vill tala við þá o.s.frv. Önnur skipti geta hugboð verið miklu mikilvægari en þessi. Þannig var hugboð sem ég fékk í eldhúsinu hjá mér fyrir allnokkrum árum. Það var kvöld og ég var við matargerð og alls ekki að hugsa um neitt sérstakt nema náttúrulega pottana og það sem í þeim var að malla. Allt í einu kom yfir mig furðuleg tilfinning sem ég botnaði ekkert í. Það sótti nefnilega á mig sterk löngun til að fara út úr íbúðinni og fram á gang, en á þessum tíma bjó ég á þriðju hæð í blokk. Ég reyndi eins og ég gat að reka þessa vitleysishugmynd úr huga mér. En það blátt áfram tókst ekki. Eftir nokkurn tíma, þegar tilfinningin var orðin nánast óbærileg, ákvað ég að kíkja fram á gang og athuga hvort kannski væri eitthvað að ske. Ekkert virtist þar að finna,en þó jókst ónotatilfinningin að mun þegar fram var komið. Stigagangurinn var langur og voru sex íbúðir á stigapallinum. Í örvæntingu minni gekk ég hröðum skrefum eftir ganginum í átt að stórum svölum sem þar voru. Svalir þessar voru hugsaðar sem neyðarútgangur ef í húsinu yrði bruni. Þegar þangað kom blasti við skelfileg sjón. Á handriði svalanna hékk u.þ.b. 4 ára gamall drengur klofvega, aldeilis laus við að skynja þá gífurlegu hættu sem hann var í. Mér var mjög brugðið og nú voru góð ráð dýr. Ég sá í hendi mér að ekkert mætti raska ró drengsins því þá gæti honum brugðið svo að hann steyptist fram af svölunum, niður þrjár hæðir og biði jafnvel bana af. Fyrir neðan svalirnar var bílastæði og var það malbikað. Ég ákvað að læðast að drengnum og reyna að ná taki á peysunni hans. Ég beið þar til ég taldi öruggt að drengurinn sæi mig ekki og læddist hröðum skrefum að honum. En um leið og ég snerti peysuna hans rak hann upp skaðræðisóp og virtist um tíma ætla að renna úr greipum mér. Ég henti mér þá yfir hann og tókst við illan leik að koma bæði mér og honum ofan af handriðinu og niður á svalagólfið. Þar brast ég í grát með lítinn undrandi dreng þéttingsfast í fangi mér, eins og um mitt eigið barn væri að ræða. Það er ljóst að þarna bjargaði sú ónotalega tilfinning sem mig greip, ókunnugum dreng frá hörmulegum aðstæðum sem enginn veit hvað endi hefðu fengið hefði ég ekki látið stjórnast af hugboðinu sem ég fékk af engu tilefni í eldhúsinu mínu. Gefum því hugboðum okkar jafnan gaum og reynum að fara eftir þeim ef þau benda athöfnum okkar í ákveðnar áttir.

Poema IV
Amor interesado

No he olvidado,
Lo que me dijiste
En aquél lugar que ya no existe
Sólo sé que te aburriste, cuando
Por primera vez me viste.

Te digo que no fue un chiste
Por lo que me hiciste
Es obvio que me encuentre triste
Te juro que ya me perdiste.

Si por dinero te vendiste
Que te valla bien lo que elegiste
Por tus palabras que no cumpliste
Ya mi cuerpo no lo resiste.

Autor: Lázaro Luis Núñez Altuna.

Poema V

Si algún día me marchara de
Tu lado, no será porque lo halla
Deseado, quisiera ser tu hombre
Amado, aunque no esté a tu lado.

Mis palabras no han cambiado
Aunque tú lo hallas pensado
Juro que sigo enamorado
Por el tiempo que a pasado.

Si algún día te extraviaras
Indagaré por todo el mundo
Corriendo como un vagabundo
Hasta quedar moribundo.

Autor: Lázaro Luis Núñez Altuna


Poema VI

Cuando las suaves brisas
Acaricien tu cuerpo.
Piensa que será mi aliento.
El que te acaricia.

Cuando el sol queme
Nuestros cuerpos y haga brillar
Nuestras almas, susurraré en
Tus oídos, que bello y lindo es el amor.

Con qué amor, con qué alegría
Nuestros corazones se encuentran
Día a día, pero muy tristes se quedan
Cuando eligen diferentes caminos.

Cuando me aleje de tu lado
No llores ni sufras, piensa
Que por más lejos que me encuentre
Siempre estarás en mi mente.

Autor: Lázaro Luis Núñez Altuna

Tónlistarskólinn í Reykjavík Kennari: Anna M. Magnúsdóttir
Tónbókmenntir II

Píanósónata eftir Beethoven nr.29 í B-dúr
Op.106 “Hammerklavier”
IV.Largo-Allegro risoluto

Nína Rúna Kvaran 3.maí 2000

Tónlist fyrir hljómborðshljóðfæri eins og píanó er gífurlega stór og mikilvægur þáttur í ævistarfi Ludwig van Beethoven sem tónskálds. Það er kannski ekki að undra þar sem hann var sjálfur píanisti og kom í fyrsta skipti fram opinberlega sem slíkur. Áhorfendur þess tíma gerðu nokkuð aðrar kröfur en tíðkast í dag og það þótti sjálfsagt og jafnvel skylda að píanistar flyttu sín eigin verk ef þeir voru á annað borð að semja. Krafan um að heyra allt það nýjasta sem tónskáldið hafði unnið að var sjálfsagður hluti tónlistarmenningar. Hinn ungi Beethoven hafði þegar skapað sér nafn sem mikil píanóleikari þegar hann flutti til Vínar árið 1792. Hann varð einn fyrsti maðurinn til þess að stunda tónsmíðar í lausamennsku (“freelance”) í stað þess að vera með fasta stöðu hjá einhverjum aðalsmanni eða við hirð. Því miður varð hann að draga sig í hlé frá opinberum píanóleik árið 1815 vegna vaxandi heyrnaleysis og beitti hann eftir það öllum sínum kröftum í tónsmíðar og hljómsveitarstjórnun.
Píanósónata op. 106 var samin á árunum 1817-1818 við lok tímabils sem hafði einkennst af afskaplega fáum og stuttum tónsmíðum hjá Beethoven. Sónatan var gefin út árið 1819 undir nafninu:”Grand Sonata für die Hammerklavier”. Hún er ein af mikilvægustu píanósónötum tónskáldsins og eflaust sú erfiðasta tæknilega séð. Eða eins og Beethoven sagði sjálfur þegar hann rétti útgefanda sínum verkið:,, Hér hefur þú sónötu sem mun virkilega verða framtíðarpíanistum umhugsunarefni þegar þeir leika hana eftir fimmtíu ár!”
Í ritgerð þessari verður fjórði kafli píanósónötu op.106, Largo-allegro risoluto greindur, rannsakaður og gerð grein fyrir uppbyggingu hans í megindráttum.

Tekið skal fram að undirrituð mun eftir fremsta megni reyna að greina þetta verk og nota við þá greiningu hefðbundin tónlistarhugtök en stundum er gripið til heimatilbúinna skýringa á því sem er að gerast í verkinu sem vonandi munu ekki ofbjóða þeim sem les.
Fjórði þáttur sónötunnar er í raun þriggja radda fúga og hefur allt til að bera sem þess konar tónverk ef ekki bara meira. Sónatan er skrifuð í B-dúr eins og áður hefu komið fram en fjórði þáttur hefst á mjög spennuþrungnum en samt blíðlegum kafla í F-dúr. Fyrst koma nokkrir hljómar og síðan tekur við eins og örstutt þriggja radda fúga. Að henni lokinni (í 2.línu) koma aftur svipaðir hljómar og áður sem leiða hlustandann inn í Fís-dúr og er þá eins og allt annað verk sé að hefjast en það er í raun ný tveggja radda fúga sem er eins og hin fyrri afar stutt. Þá taka aftur við svipaðir rólegir og magnþrungnir hljómar og áður og svo enn ein smáfúga í allegro sem endar eins og hinar fyrri, jafn snögglega og hún byrjaði. Þá koma aftur þessir hægu hljómar og færa þeir hlustandann yfir í A-dúr. Þá tekur við runa af nótum sem hreyfast niður á við í tríólu- og sexóluhreyfingum og enda svo á trillu sem leiðir laglínuna upp í stigvaxandi ofsa sem er dottinn niður áður en hlustandinn veit af og þá hefst framsagan í B-dúr. Ofangreind trilla er eins konar sporgöngutrilla því að hún á eftir að gegna meginhlutverki í kaflanum sem á eftir kemur. Eins má segja að mörg þeirra “mótíva” sem koma fyrir í þessum forleik eða inngangi (eins og undirrituð kýs að kalla það) gefi óljóst til kynna það sem koma skal.
Reyndar hefst hin þriggja radda fúga sjálf tæknilega ekki fyrr en í næstneðstu línu á bls.541, það sem á undan er, er bara eins konar forsmekkur að fúgunni. Undirrituð telur því fúgustefið (dux) ekki koma fyrst fram í fullri mynd og í upphafstóntegund (B-dúr) fyrr en í næstneðstu línu bls.541. Eftir miklar vangaveltur komst undirrituð að þeirri niðurstöðu að fúgustefið hlyti að enda á eftir 2.slagi í 2.takti síðustu línu bls.541 vegna þess að eftir annað slagið eru sextándapartsnótur sem ekki koma fyrir aftur í nákvæmlega þessari mynd þegar fúgustefið kemur fyrir í öðrum röddum. Undirritaðri fannst nauðsynlegt að fúgustefið kæmi fyrir einu sinni í hverri rödd í framsögunni. Ef að því er haldið fram að stefið sé lengra en hér hefur verið sagt, þá kemur það í raun aldrei fyrir á sama hátt í hverri rödd. Undirrituð kýs því að kalla sextándapartsrununa sem kemur á eftir 2.slagi í 2.takti síðustu línu bls.541, eins konar framlengingu á stefinu og lýkur framlengingunni á 3.slagi í 3.takti bls.542. Í þessum sama takti í efstu rödd kemur fúgustefið fyrir aftur en þá er það kallað svar (comes) og er það í F-dúr sem er forhljómstóntegund B-dúrsins. Svarinu lýkur síðan á 2.slagi 1.takti 3.línu á bls.542 og sextándapartsrunan sem á eftir kemur og endar á 3.slagi 1.takti 4.línu, er þá eins konar framlenging svarsins og er hún töluvert ólík framlengngu upphaflega fúgustefsins. Á meðan þetta er að gerast í efri rödd hefur fylgistef fúgustefsins hafist í neðri rödd á 1.slagi 4.takti 1.línu bls.542. Lýkur fylgistefinu í 4.takti 2.línu og kýs undirrituð að kalla það sem á eftir kemur framlengingu af því af sömu ástæðu og gert var við fúgustefið. Að lokinni þessari framlengingu kemur fúgustefið(svar) fyrir í þriðja sinn á 2.slagi 1.takti í 4.línu og er í B-dúr. Lýkur því á 2.slagi 3.takti í 5.línu og er framsagan þar með fullkomnuð. Fylgistefið kemur reyndar fyrir aftur á 1.slagi 2.takti 4.línu og endar það í 2.takti 5.línu.
Á eftir framsögunni tekur við millispilskafli á 3.slagi 3.takti 5.línu bls.542. Þessi stutti kafli einkennist af sextándapartsrunum í neðstu rödd en í efstu rödd er notað punkterað “mótív” úr fylgistefi fúgustefsins. Í lok 1.takts 1.línu bls.543 lýkur millispilinu og við tekur gegnumfærslukafli þar sem notast er við fyrri hluta fúgustefsins.Fyrst kemur það í miðrödd í F-dúr, síðan í neðstu rödd í B-dúr, miðrödd í G-dúr, neðstu rödd í C-dúr. Þá kemur fúgustefið aftur í neðstu rödd í Des-dúr en núna er það nánast í fullri lengd og við þetta eiga sér stað tóntegundaskipti og erum við þá komin í As-dúr. Fúgustefinu Des-dúr lýkur á 2.slagi 3.takti 3.línu bls.543 og á 3.slagi í sama takti en í efstu rödd tekur við hluti af síðari hluta fúgustefsins og lýkur honum á 2.slagi 2.takti 4.línu. Þá tekur við mótív úr fylgistefi fúgustefsins sem byrjar í efstu rödd og kemur svo til skiptis í efstu og neðstu rödd þar til á 3.slagi 1.takti 6.línu en þá tekur við fúgustefið í efstu rödd í As-dúr, er það nokkuð stytt og lýkur á 2.slagi 3.takti 1.línu bls.544. Vert er að taka fram að í þessum gegnumfærslukafla hefur fúgustefið iðulega komið fyrir á öðrum stöðum innan taktsins en það var upphaflega þannig að aðrar áherslur koma í því en þegar það kom fyrir í framsögunni. Frá 2.takti 1.línu bls.544 taka við “mótív” úr s.hl.fylgistefs og s.hl.fúgustefs og skiptast þau á að koma fyrir í efstu-mið- og neðstu rödd (sjá nánar í nótur).
Í lok 4.takts 4.línu bls.544 lýkur gegnumfærslu og tekur þá við það sem undirrituð kýs að kalla brú. Einnig skiptum við um tóntegund og erum nú komin frá As-dúr yfir í Ges-dúr. Í brúnni koma fyrir ný og mjög stutt stef sem verða kölluð A og B. A hefst á annarri sextándapartsnótu í efstu rödd 5.takti 4.línu og lýkur því á 3.slagi þess takts. B stef kemur fyrir á annarri sextándapartsnótu 2.slags í 5.takti 4.línu og lýkur því á 3.slagi þess takts. Nú koma stef A og B fyrir til skiptis í öllum röddum (sjá nánar í nótur) og þegar á líður kemur A fyrir í styttri útgáfu.
Á 3.slagi 2.takti 1.línu bls.545 lýkur brúnni og við tekur ný gegnumfærsla sem byrjar á fúgustefinu í miðrödd en er það skrifað í tvisvar sinnum lengri lengdargildum en það var í upphaflega. Eftir því sem það heldur áfram er það skrifað samstígt í efstu og neðstu rödd. Lýkur því á 2.slagi 4.takti 3.línu. Þá tekur við tveimur efstu röddum seinni hluti fúgustefsins en nokkuð stílfærður þó og lýkur honum á 2.slagi 1.takti 5.línu og erum við þá komin í Des-dúr. Síðan er fúgustefið notað óspart í öllum röddum en í 6.takti 2.línu kemur örstuttur kafli í þrjú slög sem má kalla millispil en að því loknu tekur við áframhaldandi vinnsla á f.hl. fúgustefsins. Í 3.takti 1.línu bls.546 erum við aftur komin í As-dúr og heldur áfram vinnsla á fúgustefinu og líka fylgistefi þess (sjá nánar í nótum).
Í lok 2.takts 2.línu bls.546 lýkur gegnumfærslu við við tekur önnur brú. Í henni kemur fyrir sama A stefið og í fyrri brúnni í bæði styttum og lengdum útgáfum og jafnvel speglað líka (sjá nánar í nótum). Í 2.takti 2.línu bls.547 erum við komin í D-dúr en brúnni lýkur ekki fyrr en í 3.takti 4.línu og hefst þá ný gegnfærsla. Í henni er unnið úr fúgstefinu og fylgistefi þess og er þeim breytt á ýmsa vegu, lengd, tónbreytt og spegluð(sjá nánar í nótum). Á bls.548 er mest unnið úr einu “mótívi” úr fúgustefinu sem er eins konar sextándapartsrunu og leikur tónskáldið sér að því að láta þetta “mótív” hlaupa á milli radda, speglað, gagnstígt, lengt og samstígt (sjá nánar í nótur). Á 2.slagi 3.takti 1.línu bls.549 kemur fúgustefið fyrir í neðstu rödd en nokkuð breytt. Síðan kemur það aftur á 2.slagi 4.takti 4.slagi en nú tónbeygt og lýkur því í 3.takti 3.línu. Á 2.slagi 4.takti 4.línu kemur fúgustefið en nú tónbeygt og speglað. Á 3.slagi 4.takti 6.línu er fúgustefið í miðrödd, speglað og síðari hluti þess er skrifaður í tveimur röddum sem hreyfast í samstígum sexundum. Á bls.550 er unnið að mestu úr fyrri hluta fúgustefsins þar til á 2.slagi 1.takti 4.línu en þá kemur fúgustefið í neðri rödd bæði speglað og tónbeygt og er það byrjunin á öngfærslu þar sem stefið kemur fyrir í nokkrum röddum en er komið nokkuð frá upprunalegri mynd sinni, stundum speglað og sextándapartsrununum breytt á annan hátt. Nú erum við líka komin í Es-dúr. Á bls.551 heldur þetta sama fúgustefsferli áfram þar sem unnið er með byrjun fúgustefsins í neðri rödd en í efri rödd eru spilaðar sextándapartsrunur sem leiða til þess sem undirrituð hefur kosið að kalla niðurlag gegnumfærslunnar en í þessu niðurlagi er farið í F-dúr og síðan hefst þriðja brúin í D-dúr í 4.línu bls.551. Í þessari brú kemur fyrir alveg nýtt stef sem verðu kallað stef C en það hefst á 2.slagi 1.takti 4.línu og lýkur á 2.slagi 5.takti. Næsta innkoma stefsins skarast í þá fyrstu og þriðja innkoma þess skarast í þá sem á undan því kom. Því má kalla þetta öngfærslu ef enn er gert ráð fyrir að við séum í þriggja radda fúgu. Það sem eftir er af bls.551 er C stef notað í öllum röddum og koma fyrir ýmsar útgáfur af því (sjá nánar í nótum).
Á bls.552 erum við aftur komin í B-dúr og kýs undirrituð að kalla það sem eftir er af þættinum coda eða niðurlag. Það skal tekið fram að undirrituð mun áfram tala um gegnfærslur og millispil en innan niðurlagsins. Fyrst í niðurlaginu er aðallega unnið úr hinu gamalkunna fúgustefi og síðan brúarstefinu C. Er þá bætt við stefin ýmsum aukanótum og þau látin fléttast saman. Á 3.slagi 2.takti 4.línu bls.552 byrjar eiginlega nýr kafli innan gegnumfærslunnar þar sem eingöngu er unnið úr fúgustefinu og kemur það fyrir speglað, gagnstígt og breytt á hina ýmsu vegu (sjá nánar nótur). Það er ekki fyrr en á öðru slagi 2.takti 4.línu að fylgistefið kemur til sögunnar á ný í efstu rödd og síðan kemur það í tveimur neðstu röddum og hreyfist í samstígum áttundum. Það þarf varla að taka það fram að á þessu stigi málsins er stefið orðið mjög stílfært frá upprunalegri mynd sinni. Í síðasta takti bls.553 er svo gegnfærslu lokið og millispil hefst. Millispilið er reyndar frekar stuttur kafli og lýkur því á 1.slagi. 3.takti 2.línu bls.554 og við tekur önnur gegnfærsla þar sem unnið er úr fúgustefinu. Í raun tekur því ekki að lýsa því nákvæmlega hvernig þessi vinnsla fer fram, nóg hefur verið gert af því hér að ofan. Nóg er að segja að það komi fyrir hinum ýmsu myndum. Á 2.slagi 3.takti 4.línu bls.555 kemur “mótív” úr fylgistefinu í tveimur neðstu röddum en annars má segja að það sem eftir er af niðurlaginu sé ein risastór áminning um fúgustefið. Lýkur verkinu á sérstaklega kröftugum lokahljómum sem eru spilaðir á fortissimo.

Þegar verkið kom út á prenti árið 1819 má segja að tónlistarheimurinn hafi klofnað. Sumir gagnrýnendur virtust ekki kunna að meta sónötuna á meðan aðrir sögðu að þetta verk skæri sig frá öðrum verkum Beethovens að því leyti að í því væri ímyndunarafl ,,meistarans” á hápunkti frjósemi sinnar. Einnig væri það einstakt sökum strangs kontrapunktísks stíls og listrænnar fullkomnunar. Þessum hópi manna sem líkaði svo vel við sónötuna fannst hún vera upphaf nýs og stórkostlegs tímabils í sköpun píanóverka.
Orðið “Hammerklavier” er nafn á hljóðfæri sem var forveri nútímapíanósins og var gætt eiginleikum sem gerðu píanistanum í fyrsta sinn í sögunni kleift að breyta styrkleika þeirra nótna sem slegnar voru. Sónatan var tileinkuð nemanda Beethovens, Archduke Rudolph.
Hammerklaviersónatan er sú lengsta af 32 hljómborðssónötum Beethovens. Lokaþátturinn sem hér hefur verið fjallað um, er sérstaklega heillandi. Hann byrjar á hægri kynningu en verður síðan að mikilfenglegri fúgu sem er svo sannanlega meistaralega vel samin. Beethoven fer aftur í gamalt form í sónötunni, barokkfúgunnar, en á sama tíma fer hann á róttækan hátt frá hefðbundnum tónsmíðaháttum. Fúgan er ekki bara full af........heldur er hún líka full af tilbreytni og undantekningum frá reglunum svo að útkoman verður eins konar fúga með tilbrigðum. Beethoven sagði sjálfur að það væri ekkert vandamál að semja fúgu, en það væri ekki nóg. Það yrði að vera einhver verulega listrænn og ljóðrænn eiginleiki í verki auk valds á hinu hefðbundna formi.

_________________________
Nína Rúna Kvaran




.

Second World War Literature Nína Rúna Kvaran
Prof. Júlían M. D’Arcy

The Concentration Camp Experience
As Seen in Icelandic Literature and Theatre


February 3rd 2004

Introduction

Human nature is a complex phenomenon. It is an evasive and difficult topic to define since the sphere of the human mind and intellect seems to have no obvious boundaries. The modern world we live in is a clear proof of the indisputable genius of the capacity of human will and determination. The disadvantage of this is that the self-consciousness, free will and imagination the human being possesses, can obviously, as is in the nature of such aspects, be used in various ways that unfortunately are not always wholly positive. In fact, sometimes, human behaviour is fully evil and brings about consequences and results that few of us enjoy feasting our minds on. One of these is the invention of war. It is a scheme as ancient as mankind itself and history has repeatedly proven it to be far superior to any diseases or mishaps when considering the death toll and suffering that are inescapable companions to war.
War can sometimes bring out the most admirable qualities in a human being where in hopeless situations; acts of courage, bravery and self-sacrifice are carried out in the most remarkable manner. Unfortunately, war also has a knack of bringing about the lowest kind of attributes known to man such as greed, selfishness, cowardice and cruelty. In particular, the Second World War is infamous for its magnitude, extreme horrors and unnecessary loss of lives. Not only did soldiers and citizens lose their lives in battles, air raids and other kind of conflicts, but people were also systematically exterminated in what is know as concentration camps. The survivors of concentration camp imprisonment have through the decades following the war tried to communicate to the world about their experience and among those that spoke out, was an Icelandic man named Leifur Muller. His book, written by Garðar Sverrisson, titled Býr Íslendingur hér [1] is a gruesome description of one man’s survival of the concentration camp and the aftermath of such an experience. Although quite a quantity of literature concerning the effects of the Second World War in Iceland exists, there certainly has very little been written on the concentration camp experience from an Icelandic point of view. This essay is going to be a brief reflection on the abovementioned book and the theatrical play it inspired.

A Brief History of the Concentration Camps

The history of the prison or concentration camp can be traced back to the Boer War in South-Africa (1899-1902) where the British invented them and used as tools against their enemies. Hitler’s Third Reich on the other hand, brought the entire concept to a level of incredible magnitude. The prison camp system was originally launched to eliminate all anti-Nazi behaviour and to get rid of those that did not fit in to the “perfect” new society for one reason or another. Authorities deliberately located these camps in as unwholesome a climate as possible and they tried to keep them away from the public eye. As things developed the Nazis changed tactics and instead of letting prisoners quickly die from starvation and abuse, they kept them alive for some time and even provided medical treatment when they were seriously ill so as to get a few extra weeks worth of profit out of them. It was called “extermination through work”. The SS made work contracts with many German companies and those contracts were in practical business terms called “Durchschnittliches Lebensdauer 9 Monate” (Sverrisson 107) which referred to the average lifetime of nine months per prisoner in the camps. Huge companies such as Siemens, AEG and Benz greedily took advantage of this free work force and made a fortune on these deals with the Nazis. On top of the profit the Nazis made from the manual labour of the prisoners, was added that of jewellery, clothes, watches, gold teeth, glasses and other personal belongings taken from their victims.
After having been arrested in 1942 by the Gestapo for trying to flee from Norway back to Iceland, 22-year-old student, Leifur Muller was in June 1943, transported to the infamous Sachsenhausen camps in Germany. The Sachsenhausen camp was the first camp the SS had constructed with the purpose of eliminating the enemies of Nazi policy. Before that Göring had built the camps in Dachau but Sachsenhausen was the central camp from which all the other camps in Germany and Europe, sprouted from.

Leifur’s Experience in Sachsenhausen

After reading the book, it is fully understandable that Leifur Muller carried a serious disliking to everything German, be it the language, culture and even the people themselves, for the rest of his life. He went so far as to actually change his last name from Müller into Muller after the war, so as to rid himself of all German influence from the spelling. He knew and acknowledged that a similar situation could have occurred with any nation and that the German public in general was not to blame for the atrocities that went on in the camps, but he could still never really get passed what his unfortunate stay in Germany did to him.
To put in very short words some of Leifur’s descriptions is emotionally strainging to say the least, due to the graphic nature of the book and the revulsion the descriptions themselves evoke. People were shaved bold, de-loused, re-clothed and put to work immediately on arrival to the camps. The humiliation of this process was profound although this treatment seemed mild compared to what was to come.
Each prisoner lost his/her name and was assigned a number instead. Leifur became prisoner number 68138 and he had a red triangle on his shirt. Prisoners were marked with different coloured triangles, red for political prisoners, green for real criminals from German prisons, black for “anti-social” prisoners (alcoholics, drug-addicts and the insane), blue for refugees, purple for people of a “wrong” religious inclination and a yellow star for Jews.
All inmates were assigned to barracks that were so overcrowded (and would be even more so by the end of the war) that up to three or four men would have to sleep in the same bed and take turns sleeping on the edge. The mattresses or bedclothes were never washed despite years of sweat, blood, urine, and even faeces from countless of prisoners, were all over them. Each barrack had toilet facilities that similarly were never cleaned and prisoners were not allowed to use soap nor hot water at all. Therefore the soup bowls they ate from were never properly washed and flies from the stinking toilets covered the area where prisoners ate so that they had difficulties not eating them as well. The food rations were extremely limited and mostly consisted of a very thin, foul smelling soup made from rotting leftover vegetables which made most men seriously ill when they first started eating it.
Everybody that was not on his or her deathbed had to work. There were various jobs to be found around the camps, most of them heavy-duty manual labour digging ditches and laying bricks to expand the camps. Leifur’s own first job was that of a guinea pig. He was assigned to a group of prisoners that were hired by a shoe company to test a new brand of boots. Each was given a pair in his size and some even numbers too small to see how the leather would expand. Then they started walking in circles until they had finished 40 kilometres. By that time some of the weaker men and those wearing boots that were too small, had already collapsed from the pain of bleeding and blistered feet and received a severe beating accompanied with kicks from the SS monitoring the process. Thankfully, Leifur did not have to repeat this ordeal but others that were being punished especially, including a group of English soldiers, were literarily walked to death. The skinniest men were forced to carry 15-kilo sacks on their backs to get the average weight just right for the boots. The English group did this cruel job every day for almost two years until they were all executed. Leifur’s admiration for these individuals that never gave up the hope of returning to England is evident in his words:
They were always talking about all the things they were going to do when they returned back home to England. One of them persistently described to me his girlfriend and I felt at times overwhelmed by his depictions of how he was going to embrace and kiss her when the war ended. That dream never came to be though. It wounded me immensely when these sincere and kind comrades of mine were killed (Sverrisson 113).[2]
Leifur did a number of jobs while in Sachsenhausen such as ditch digging, carrying potatoes, transporting bodies to the crematorium and eventually a kind of office job that really saved him from premature death by work. He did develop severe illnesses because the whole place was infested with bacteria and diseases. He caught a disease called Scheisserei, which was a kind of typhoid fever causing men in some cases to completely lose control over their bowel movements. He also contracted a disease called Phlegmone which was a sort of pain in the body that would in many cases start to ruin or eat the flesh of a particular body part or limb. Because of Leifur’s phlegmone of the leg, he managed to get himself out of the ditch work, which had been slowly killing him. Alongside with these diseases that killed thousands of people in the camps, Leifur suffered from severe skin problems such as sores and blisters on his body probably caused by the filthy environment and lack of proper nourishment.
But it was not only his own suffering that made his life a living hell while in Sachsenhausen but also that of those less fortunate then him. A number of very young boys, as young as 12, were brought to the camps where they were sexually abused by other inmates[3] and quickly consumed by diseases and eventually death. Leifur’s description of the fate of these unfortunate children is heartbreaking to say the least:
Most of these boys came from Eastern Europe and knew nothing about their parents’ fate but they nevertheless fantasized with the notion that somewhere in another camp, mum and dad might still be alive (Sverrisson 150).[4]

Survival and Aftermath

Leifur’s own explanations as to how he managed to simply survive are very sad indeed. Firstly he and other Scandinavians were at some point allowed to receive Red Cross food donations and without those occasional parcels, starvation would surely have killed him within a matter of months. Secondly, when Leifur returned to Iceland he quickly learnt not to speak of the emotional detachment that was the key in keeping a person sane in such a place, because people simply did not relate to that experience. Leifur claimed that all ideals of great compassion, sympathy for others and sacrifice were thoroughly misleading. It was each man for himself. Bribery and to think firstly about oneself were the keys to survival. He said that to begin with he suffered such emotional trauma from witnessing the horrors in Sachsenhausen that he found himself literarily on the verge of a nervous breakdown. He was a very young adult who’s self esteem was not fully developed at the time of his arrest and therefore he and his peers were usually much more badly affected by the mental and verbal abuse they received in the camps, than the older inmates who were tougher. After only a few weeks stay Leifur had formed a very hard shell and an almost indifference to what was happening around him. This psychological defence mechanism kept him and thousands of others from going insane and those that lacked it quickly perished mentally. Obviously the most serious side affect of this was that when those who survived finally escaped the camps, they had some severe emotional readjustment to do in the normal society they re-entered; a task quite impossible to many of them. Common aftermaths of concentration camp survivors were ailments such as:

- Neurosis, crankiness and restlessness
-Bad memory and difficulties with concentration
-Emotional imbalance
-Sadness and psychological discomforts
-Sleeping disorders
-Exhaustion
-Minority complex
-Lack of initiative
-Headaches
-Dizziness
-Disturbed nerve system (Sverrisson 242)
Leifur attributed his emotional recovery, although it was never really complete, to the support and understanding of his loving wife and children.

The Story on Stage

On October the 7th 1993 the play Býr Íslendingur hér? based on Garðar Sverrisson’s eponymous book was performed on stage for the first time in the theatre Íslenska leikhúsið. The director of the play was Þórarinn Eyfjörð, who took an enormous chance tackling such a project due to its sensitive nature both in material and production.
There were only two actors on stage, Halldór Björnsson playing the part of the doctor and Pétur Einarsson as Leifur Muller. The role of the doctor was extremely minor so Pétur Einarsson ruled the stage during the majority of the play and his was therefore really a solo performance. As a result of seeing the play I immediately wanted to read the book and found myself from then on a devoted admirer of Pétur Einarsson’s magnificent skills as a professional actor and stage performer. In total contrast to all prophesies that this kind of material would be disastrous to transport unto the stage, the play was a great success and received excellent reviews from critics. Súsanna Svavarsdóttir wrote for Morgunblaðið:
[ . . . ] little by little the story intensified and Leifur’s emotions spanned sadness, pain and anger; Pétur’s increasingly heated interpretation made the narration more horrifying and believable and his interpretation was very good (Svavarsdóttir 1993).[5]
She furthermore mentioned that despite the play consisting of an almost two hour monologue it was manoeuvred with such excellence by Pétur Einarsson and director Þórarinn Eyfjörð that it was a praiseworthy production indeed.
Critic, Sæmundur Guðvinsson was also deeply impressed by the play and expressed his appreciation as he wrote for Alþýðublaðið:
Those who have read the book Býr Íslendingur hér? will not be disappointed as they renew their experience. Those who have not yet read the book and are experiencing Leifur Muller’s memoirs for the first time in the theatre, will never be the same again (Guðvinsson 1993).
As an amateur critic and theatre lover, I have to admit that I fully agree with the above-mentioned critiques as the play was the most memorable one that I have ever seen and I have seen quite a few. Leifur’s memoirs are immensely sad and horrifyingly graphic in nature but due to Pétur Einarsson’s above-mentioned talent as an actor and the sensitivity with which the director handled this production, the result was in my view a truly magnificent theatrical experience for the audience. It can honestly be said that when the lights went on, there was not a dry cheek in the theatre.

Conclusion

When thinking about the Second World War in connection to Iceland, images of prosperity, relative comfort and romance are much more likely to prevail than those of horrors and human suffering. To even consider that an Icelander actually experienced what Leifur did as a prisoner of war seems preposterous since those of us who are Icelandic are so used to the idea of security. But as Leifur’s narration details, nothing is secure in this world and his was the fate of many unfortunate souls. Surprisingly, he was not the only Icelander who ended up in a concentration camp as the book reveal. In Sachsenhausen Leifur found to his immense surprise, another Icelander named Óskar Vilhjálmsson.
Óskar had been hired by the German radio station in Berlin to read the news in Icelandic because in Iceland, many people listened to the Nazi propaganda. One time this brave man ended his reading by saying in Icelandic: “And so I will return tomorrow and continue to read the same lie” (Sverrisson 161). Needless to say, Óskar never returned as somebody contacted the radio station in Germany and notified them of the meaning of his words. Unlike Leifur, Óskar ended his life at the age of thirty in Sachsenhausen due to severe illnesses. Nobody in Iceland knew the truth about his extremely sad fate until Leifur’s return.
Although transforming experiences such as Leifur’s into literature and other art forms may feel somehow unsettling, the truth is that is serves a multiple purpose. Firstly, truthful accounts of such experiences convey to people about the importance of consideration to others since we never know what people might have gone through in their lives. Secondly, it may serve as a source of psychological relief for the people that survived such atrocities. Art can in those cases become a vent through which emotions, feelings and pain can be aired. Thirdly, is has a certain preventative quality and that has become the motto of the remains of old concentration camps that today are kept as museums: May the living learn from the fate of the dead.




















Bibliography

Sverrisson, Garðar. Býr Íslendingur hér? Reykjavík. Iðunn. 1988.

http://notendur.centrum.is/~stageart/byr%20islendingur%20her-syningin.html

[1] Roughly translates into Does an Icelander Live Here?
[2] My translation.
[3] The prisoners marked with the green triangle, real criminals, were in many cases murderers, rapists and even paedophiles. They did not only sexually attack the youngsters in the camps but many also received extra benefits from the SS for spying on other prisoners.
[4] My translation.
[5] My translation.

Teasing

It is almost unavoidable to escape completely from harassment or at least some form of aggravation from others. Naturally we each respond differently to teasing and taunting. Those of us who react harshly to deceptions and practical jokes, are often filled with a minority complex and low selfesteem.That is why we turn defensive when numbered out and try to shield ourselves from the aggression of others, often unsuccessfully. It is often difficult because we are so insecure and uncertain of our own excellence.

Usually the reason for teasing lies in the conscious or unconscious need to trigger an emotional reaction in those who are victimized. The motivations behind our teasing others, do not necessarily have to be negative or even personal, though sometimes it might seem that way. Probably it is more often than not a meaningless decision, impulsiveness or even our own insecurities, that cause us to behave in such a way to each other.

It is wise to be mindful when we tease others, because if we are not careful we can easily end up annoying and hurting those whom we tease. We should never tease those who are vulnerable and unable to defend themselves. It is prudent to ponder carefully wether it is justifiable to irritate others and senselessly make fun of them, without considering the possible effects that kind of harassment will have on our hapless victims.

The most uncomfortable sort of teasing is probably one which diminishes us in a cruel manner. In such a position it seems as if the teaser is trying to upheave him/herself using malice at the expense of those preyed upon. Those of us who want to enhance positive communication, should be careful not to annoy others with negativity and insensitivity in these matters. Restrain your negative impulsiveness in the presence of other people.

It is disrespectful and inappropriate to burden others with unnecessary teasing. Ironic humour that diminishes those who it is aimed at, is both resentful and limiting. It is easy to set us of balance by mocking us and the things that are dear to us. Those of us who are sensitive when it comes to teasing, realise that if it takes place in the presence of others, we are twice as consious of its effects and defects. It is both justifiable and realistic that we do not tire and burden each other with thoughtless and disapproving remarks. We can indulge ourselves and others with benign and joyful humour. The same does not apply to humour that hurts and humiliates. That is never appropriate.

None of us are so selfassured that we can except being degraded in the presence of others. We should wisely reject unhumane thoughtless teasing but encourage jokes and humour that will increase our chances of being closer to each other in a positive and likable way. Teasing is justifiable if it is entertaining and positive in nature and structure.